Η
έκδοση του Γεωλογικού Τμήματος του Α.Π.Θ. - 2007
Απελπιστικά
αναχρονιστική, ένα «ξαναζεσταμένο μαγείρεμα» συμπερασμάτων, με πρωτοφανή έλλειψη
επιστημονικής προσέγγισης των θεμάτων, η πρόσφατη (Μάιος 2007) δίγλωσση (ελληνοαγγλική)
έκδοση για το σπήλαιο Πετραλώνων του Γεωλογικού Τμήματος - Α.Π.Θ. (στο εξής:
Γ.Τ.Α.Π.Θ.-2007), με τίτλο: «ΠΕΤΡΑΛΩΝΑ - ένα σπήλαιο, μια προ...ιστορία».
Δεκάδες λάθη, παραλείψεις, ειδικά στη βιβλιογραφία που είναι μονόπλευρα επιλεγμένη,
διαστρεβλώσεις, αλλά και αντιγραφές, στοιχειοθετούν την προαναφερόμενη έκδοση
των 135 σελίδων. Ουσιαστικά σε λιγότερες από 60 σελίδες «κατόρθωσαν» τα παραπάνω
οι συγγραφείς, διδάκτορες και διδάσκοντες του Α.Π.Θ., κ.κ. Ε. Τσουκαλά και
Γ. Κουφός. Για πάνω από 30 χρόνια είχαν την ευκαιρία να διδαχθούν από τον
επιστημονικό μόχθο της Ανθρωπολογικής Εταιρείας Ελλάδος, αλλά δυστυχώς στάθηκαν
άτυχοι στο να επωφεληθούν.
Αναφορικά
με την πλήρη καταγραφή των σφαλμάτων τους, χρειάζονται ίσως περισσότερες σελίδες
και από αυτές που αφιερώνουν στην εν λόγω απαράδεκτη «πανεπιστημιακή» έκδοση,
όπου εξαίρεση αποτελούν μόνο ορισμένες καλές φωτογραφίες και η τυπογραφική
επιμέλεια του τμήματος πανεπιστημιακών εκδόσεων του Α.Π.Θ. Με βάση τα ανωτέρω,
είναι ιδιαίτερα λυπηρό που πανεπιστημιακοί δάσκαλοι αυτοϋποβιβάζονται τόσο
πολύ, με τις αντίστοιχες συνέπειες για την ποιότητα σπουδών σε ελληνικό ανώτατο
εκπαιδευτικό ίδρυμα. Σκόπιμα ή μη συμπράττουν σε μια ακόμα θεσμική απαξίωση,
σε μια ακόμα απογοήτευση των Ελλήνων πολιτών.
Κατά
τη δική μας εκτίμηση η ανεπιτυχής προσπάθεια που γίνεται μέσω της συγκεκριμένης
έκδοσης του Γ.Τ.Α.Π.Θ.-2007, είναι να συμπαρασυρθεί η υπόθεση του σπηλαίου
Πετραλώνων σε μια νεφελώδη, ακαθόριστη και βαλτώδη κατάσταση, ώστε να επωφεληθούν
όσοι δεν μπορούν να «δημιουργούν σε διαφορετικούς βιότοπους». Καλούμαστε έτσι
για άλλη μια φορά να παράσχουμε αμισθί μαθήματα επιστημονικής δεοντολογίας.
Πάντως, καθώς υπάρχει μικρή ελπίδα παρόμοιοι διδάκτορες να ανανήψουν, σαν
ύστατη προσπάθεια τους αποτείνουμε την παρούσα κριτική (ανάλογη του «συγγράμματός»
τους), ως σωσίβιο προς διάσωση από την κατάσταση που έχουν περιπέσει, η οποία
εκ των πραγμάτων οδηγεί σε επικίνδυνες ατραπούς το κύρος της ελληνικής επιστήμης.
Οπωσδήποτε είναι άχαρο και λυπηρό το έργο της δημοσιοποίησης και ανασκευής
ανάλογων χαλκευμένων «πανεπιστημιακών» εκδόσεων. Προέχει όμως η αναζήτηση
και η αποκατάσταση των πραγματικών γεγονότων. Προς ώρας, σε αυτή την 1η
του μηνός (Αυγούστου - 2007), στεκόμαστε σε ορισμένα μόνο από τα προαναφερόμενα
αντιεπιστημονικά σημεία, στα πλαίσια μιας όσο το δυνατόν πιο κατανοητής επισκόπησης.
Σιγά-σιγά θα γίνει η ανασκευή και των υπόλοιπων, τεχνιέντων ή μη, «σφαλμάτων».
Αδιαμφισβήτητο
γεγονός βέβαια είναι ότι η όλη υπόθεση των διχογνωμιών και αντεγκλήσεων περί
των θεμάτων του σπηλαίου Πετραλώνων, μέσα και έξω από τα ελληνικά σύνορα,
ξεκίνησε σχεδόν από την πρώτη στιγμή που βρέθηκε το απολιθωμένο κρανίο του
Αρχανθρώπου των Πετραλώνων (16-9-1960). Οι ξένοι, ένας - ένας, αρχίζουν να
αφομοιώνουν τα νέα δεδομένα που προέρχονται από τις ανασκαφές του ΄Αρη Ν.
Πουλιανού. Οι «δικοί» μας δυστυχώς έχουν «σκαλώσει» σε αντιλήψεις, αλλά και
πρακτικές, του περασμένου αιώνα. Το ιστορικό
για τις έρευνες στο σπήλαιο Πετραλώνων υπάρχει σε ξεχωριστή ιστοσελίδα του
παρόντος ιστοχώρου, αναδημοσιευμένη από εκδόσεις της Ανθρωπολογικής Εταιρείας
Ελλάδος (Α. Ν. Πουλιανός, 1982, Ν. Α. Πουλιανός, 2000 - Α.Ε.Ε.), καθώς επίσης
του Ανθρωπολογικού Ινστιτούτου του Παν/μίου Φλωρεντίας και του Γεωλογικού
Ινστιτούτου της Τσεχικής Ακαδημίας (:από τις διαδακτορικές διατριβές του Ν.
Α. Πουλιανού, 1989, 1995, 1998 βλ. βιβλιογραφία).
Έχοντας υπόψη αυτό το ιστορικό, οι παρατηρήσεις που έπονται, γίνονται χάριν
συντομίας κατά ενότητες επιγραμματικά :
Σφάλμα ολκής:
Στο 3ο κεφάλαιο γίνεται μια εκτενής (σελ. 29-50) και γενικόλογη
αναφορά στο σχηματισμό σταλακτιτών και σταλαγμιτών. Δεν στεκόμαστε στο γεγονός
ότι παραλείπονται οι πηγές από σπηλαιολογικά εγχειρίδια, όπου αναφέρονται
οι διάφορες μορφές σταλαγμιτικού διακόσμου. Δικαίωμα επίσης των συγγραφέων
είναι να «χαραμίζουν» 21 σελίδες για το θέμα, λες και αυτό είναι ό,τι σημαντικότερο. «Μάτι όμως βγάζει» η φράση
(σελ. 42): «...σταλακτίτες που... βρίσκονται στο πάτωμα...». Οι πάντες γνωρίζουν ότι τα σπήλαια διαθέτουν
δάπεδα, όχι πατώματα.
Ο χρόνος της έκδοσης του Γ.Τ.Α.Π.Θ.-2007: Στο εισαγωγικό σημείωμα (σελ. 11) αναγράφεται
ο μήνας Ιανουάριος του 2007. Η παρουσίαση σε πανεπιστημιακή αίθουσα ορίστηκε
για τις 24 Μαΐου 2007, ενώ η πρόσκληση στα Μ.Μ.Ε. απεστάλη 1-2 μέρες νωρίτερα,
να μην προλάβει δηλαδή κανείς να παραβρεθεί, εκτός από τους πολύ «δικούς»
τους ανθρώπους. Ούτε καν τις αρμόδιες Υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού
προσκάλεσαν. Τι φοβούνταν άραγε; Εν
κρυπτώ λοιπόν τα δρώμενα και υπό συσκότιση τα πανεπιστημιακά φώτα.
Όμως
η δήλωση της έκδοσης στην Εθνική Βιβλιοθήκη έγινε μήνες νωρίτερα και συγκεκριμένα
στις 22-12-2006. Υπήρχε δηλαδή ο χρόνος για ενημέρωση τόσο επί του βιβλίου
της Δάφνης Πουλιανού - «Ανατροπές...», που εκδόθηκε Αυγ. 2006, όσο και του
άρθρου σχετικά με την αρχαιομετρία του σπηλαίου Πετραλώνων που κυκλοφόρησε
από το περιοδικό «Αρχαιολογία και Τέχνες», τεύχος 101 - Δεκ. 2006. Προφανές
όμως ότι προκειμένου να μην αντιμετωπίσουν την επιστημονική βιβλιογραφία και
τα πραγματικά γεγονότα, οι συντάκτες του Γ.Τ.Α.Π.Θ.-2007 προτίμησαν να τα
αποσιωπήσουν, δια της «αγνοίας», πρακτική που δεν συνάδει με πανεπιστημιακούς
καθηγητές.
Ανακρίβεια 1:
Στο ιστορικό
των ερευνών που δημοσιοποιείται και από τον ιστοχώρο μας, αναφέρεται ότι προ
των ανασκαφών του δρα Αρη Ν. Πουλιανού, από καθηγητές του Α.Π.Θ. έγιναν μόνο
επιφανειακές έρευνες και περισυλλογές οστών, αλλά όχι συστηματικές ανασκαφές.
Το επιχείρημά μας βασίζεται στο γεγονός ότι κάθε καθηγητής στην εκάστοτε προσωπική
δημοσίευση, δεν κάνει λόγο για δικές του ανασκαφές, αλλά για ανασκαφές συναδέλφου
του. Έτσι π.χ. σε κάθε επόμενη δημοσίευση συμβαίνει το ίδιο αξιοπερίεργο,
γράφει δηλαδή ένας ότι ανασκαφές έκανε άλλος καθηγητής, ποτέ ο ίδιος, κ.ο.κ.
Έτσι, αποτελεί ανακρίβεια στην έκδοση Γ.Τ.Α.Π.Θ.-2007 (σελ. 20) η αναφορά
ως ανασκαφέων διάφορων αποθανόντων καθηγητών (π.χ. Π. Κόκκορου, Α. Κανέλλη,
Γ. Μαρίνου, Ι. Μελέντη κ.ά). Αλλωστε, αν είχαν γίνει ποτέ ανασκαφές, φυσικό
θα ήταν να είχαν δημοσιευτεί και ανάλογα δεδομένα για καθένα από τα ευρήματα
(π.χ. τομή, τετράγωνο, θέση ανεύρεσης, ημερολόγια κλπ). Μέχρι σήμερα ούτε
μια δημοσίευση του Α.Π.Θ. περιέχει παρόμοια στοιχεία, ενώ τα αντίστοιχα δεδομένα
της Α.Ε.Ε. έχουν παρουσιαστεί κατά κόρον σε διάφορες επιστημονικές ανακοινώσεις
(συνέδρια, επιστημονικά περιοδικά κλπ). Προφανής η προσπάθεια της έκδοσης
του Γ.Τ.Α.Π.Θ.-2007 να παρουσιάσει έργο που ουδέποτε επιτέλεσε, με πιθανότερο
στόχο την παρασιώπηση και εν συνεχεία την άλωση και υφαρπαγή των ερευνών και
του μόχθου μας, στα πλαίσια μιας από καθέδρας νοοτροπίας.
Αντίφαση 1: Σχετίζεται με την
ημερομηνία ανεύρεσης του κρανίου, καθώς στη μεν σελίδα 20 του Γ.Τ.Α.Π.Θ.-2007
αναγράφεται η 17-9-1960, στη δε σελίδα 99, η 16-9-1960. Προς τι η τόση βιασύνη
και έλλειψη συντονισμού, αποδεικνύοντας ήδη από τις πρώτες σελίδες ότι το
«σύγγραμμα γράφτηκε ακόμα και στο πόδι»;
Αντίφαση 2: Σε όλο σχεδόν το βιβλίο
του Γ.Τ.Α.Π.Θ.-2007 (στον τίτλο, τον πρόλογο, τις σελ. 15, 27, 29, 42, 43,
51 κλπ) σωστά αναφέρεται το όνομα: σπήλαιο Πετραλώνων. Ενδιάμεσα, στη σελ.
23, πληροφορείται ο αναγνώστης ότι: «...το παλαιότερο όνομά του ήταν Σπήλαιο
Κόκκινων Πετρών (Πετροχείλου, 1962, 1964, 1972)». Αν οι συγγραφείς δεν αγνοούσαν
επιδεικτικά τις δημοσιεύσεις της Α.Ε.Ε. θα γνώριζαν ότι στην παγκόσμια βιβλιογραφία
είναι γνωστό αποκλειστικά ως σπήλαιο Πετραλώνων. Διευκρινίζεται ότι οι ντόπιοι
ονομάζουν ένα έγκοιλο περί τα 500 μ. βορείως του σπηλαίου Πετραλώνων, σχεδόν
στην κορυφή του βουνού: η σπηλιά με τις κόκκινες πέτρες. Εκεί πράγματι ο περιβάλλον
ασβεστόλιθος έχει μια ερυθρωπή απόχρωση, όπου έκαναν παλιά φωλιές μικρόσωμα
αγριοπερίστερα που έχουν σήμερα εξαφανιστεί από το ανελέητο κυνήγι. Ανάλογη
σχετικά σύγχυση μεταφέρεται τελικά και στο Γ.Τ.Α.Π.Θ.-2007, καθότι στη σελ.
37 (μετά τη σελ. 23 περί παλαιού ονόματος) υπάρχει ολόκληρος τίτλος κεφαλαίου:
«Το Σπήλαιο των Κόκκινων Πετρών (Κυρίως Σπήλαιο των Πετραλώνων)», ενώ Αγγλιστί:
«The Kokkinon Petron (Red Stone) cave (Petralona cave)». Τώρα δηλαδή τι πρέπει να διαλέξει, π.χ.
ένας φοιτητής, από όλο αυτό το μπέρδεμα, χωρίς να πάθει πλήρη σύγχυση;
Απόκρυψη γεγονότων: (Ων ουκ έστιν αριθμός)
- Στη σελ. 21 αναγράφεται ότι στις 18-9-1960 οι (αποθανόντες) καθηγητές Π.
Κόκκορος και Α. Κανέλλης παρέλαβαν το ανθρώπινο κρανίο και το κατέθεσαν στο
Γ.Τ. του Α.Π.Θ., όπου βρίσκεται μέχρι σήμερα. Αποκρύβεται όμως το γεγονός
ότι το παρέλαβαν (στις 20-9-1960, όχι στις 18), ύστερα από γραπτή συμφωνία
με την Κοινότητα Πετραλώνων να επιστραφεί μόλις χτιζόταν στην περιοχή Μουσείο,
όπως αποκρύβεται επίσης το γεγονός ότι από τη 10ετία το ΄80 για την επιστροφή
του στα Πετράλωνα υπάρχει δικαστική απόφαση, η μη εφαρμογή της οποίας έγινε
με την επίκληση στην ιδιότητα του ασύλου του Α.Π.Θ.
Απόκρυψη του έργου της Α.Ε.Ε. - 1: Αφορά
μια αλλοπρόσαλλη δισέλιδη φωτογραφία (σελ. 18 και 19) του Γ.Τ.Α.Π.Θ.-2007,
αφιερωμένη στο βουνό Κατσίκα μέσα στο οποίο δημιουργήθηκε το σπήλαιο Πετραλώνων.
Η φωτογραφία είναι τραβηγμένη στον δρόμο από τα Ελαιοχώρια, περίπου ένα χιλιόμετρο
πριν το χωριό Πετράλωνα, ενώ στο δεξί της τμήμα εμφανίζεται ως αξιοθέατο ένα
χοιροστάσιο. Μόνο κάποιος που υπέρμετρα φθονεί το έργο της Α.Ε.Ε. προτιμά
να δείξει αυτή την όψη του βουνού, και όχι δηλαδή από εκεί που φαίνεται το
Ανθρωπολογικό μας Μουσείο, των 1000 και πλέον τ.μ., όπου συντελέστηκαν οι
εργασίες του 3ου Πανευρωπαϊκού Συνεδρίου Ανθρωπολογίας, υπό την
προεδρία του Δρα ΄Αρη Ν. Πουλιανού, με αίθουσα εκθεμάτων, διαλέξεων, εργαστήρια
συντήρησης κλπ (βλ. φωτογραφία στην αρχική
σελίδα του παρόντος ιστοχώρου).
Απόκρυψη του έργου της Α.Ε.Ε. - 2: Στη σελίδα 20 του Γ.Τ.Α.Π.Θ.-2007 υπάρχει μια φωτογραφία της τεχνητής εισόδου
που χρησιμοποιείται σήμερα από τους επισκέπτες. Γιατί άραγε δεν υπάρχει ούτε
μια λέξη σχετικά με το γεγονός ότι η εν λόγω στοά των 100 μ. διανοίχτηκε από
την Α.Ε.Ε για την εξυπηρέτηση των ανασκαφών της; Εξάλλου δεν αποτελεί αυτή
η απεικόνιση, μια επίδειξη σε «πανεπιστημιακή» έκδοση ξένου έργου, χωρίς την
άδεια του επιστημονικού μας φορέα, που προδίδει μια νοοτροπία καπελώματος;
Αντιγραφή από έκδοση της Α.Ε.Ε.: Στη σελ. 101 του Γ.Τ.Α.Π.Θ.-2007 έχει γίνει
αντιγραφή των πρώτων φωτογραφιών του κρανίου του Αρχανθρώπου των Πετραλώνων
τη μέρα της ανεύρεσής του, από το βιβλίο του ΄Αρη Ν. Πουλιανού: «ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ
ΤΟΥ ΑΡΧΑΝΘΡΩΠΟΥ ΤΩΝ ΠΕΤΡΑΛΩΝΩΝ - η ανάσα της σπηλιάς» - 1980. Τις φωτογραφίες
αυτές έβγαλε ο αείμνηστος Ιωάννης Μαλκότσης, ένθερμο μέλος της Α.Ε.Ε., στην
οποία και παραχώρησε τα δικαιώματα έκδοσης. Αλλη μια περίπτωση παρουσίασης
σε «πανεπιστημιακή» έκδοση, ξένου έργου χωρίς την άδεια του επιστημονικού
μας φορέα. Αλλωστε, από το 1960 ουδέποτε το Γ.Τ.Α.Π.Θ. δημοσίευσε δικές του
φωτογραφίες από το κρανίο πριν τον καθαρισμό από το σταλαγμιτικό υλικό, γεγονός
που αποδεικνύει την επιζήμια προχειρότητα των αντίστοιχων εργασιών του, καθώς
είναι αδιανόητο να μην προηγηθεί φωτογράφηση ευρήματος πριν οποιαδήποτε επεξεργασία,
πόσο μάλλον αφαίρεση σπηλαιοαποθέσεων (βλ.
και σχετ. καταγγελία μας).
Η συνέχεια στην επόμενη 1η του μηνός.
Σημ: Ενδεχόμενη τοποθέτηση επί των ανωτέρω τυχόν λάβουμε από το Γ.Τ.Α.Π.Θ. θα φιλοξενηθεί εδώ.